Sabahattin Ali

Biyografi

(Eğridere [bugün Ardino]/Gümülcine/Bulgaristan, 25 Şubat 1907 – Kırklareli, 2 Nisan 1948) Öykücü, romancı. Kimi siyasi yazılarında A. Metin adını kullandı. Karadeniz kökenli Cihangirli piyade yüzbaşısı Ali Selahattin Bey ile Hüsniye Hanım ’ın oğlu. Müzikçi Filiz Ali Laslo kızıdır. İstanbul ’da Üsküdar Doğancılar ’daki Füyüzat- ı Osmaniye Mektebi ’nde başladığı öğrenimini Çanakkale ve 1921 ’de bitirdiği Edremit iptidai mekteplerinde sürdürdü. 1922 ’de yazıldığı Balıkesir Muallim Mektebi ’ndeki öğrenciliği sırasında arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı okul gazetesinde ilk öykü ve şiir denemelerini yayımladı. 1926 ’da nakledildiği İstanbul Muallim Mektebi ’ni 1927 ’de bitirdi, öğretmen olarak Yozgat Merkez Cumhuriyet İlkokulu ’na atandı. 1928 ’de Milli Eğitim Bakanlığı ’nca açılan sınavı kazanarak dil öğrenimi için Almanya ’ya gitti; Potsdam ve Berlin ’de dil kurslarına devam etti. 1930 ’da öğrenimini tamamlamadan Türkiye ’ye döndükten sonra Almanca öğretmeni olarak Aydın Ortaokulu ’na atandı. Komünist etkinliklerde bulunduğu iddiasıyla tutuklandı, Aydın Cezaevi ’nde üç ay kadar tutuklu kaldıktan sonra Eylül 1931 ’de beraat etti. Aynı yıl Konya Ortaokulu Almanca öğretmenliğine atandı. Aralık 1932 ’de özel bir toplantıda okuduğu “hicviye” nedeniyle tutuklandı, “Gazi ’yi ima ve telmihen tahkir ettiği” iddiasıyla yargılandı ve 14 ay hapse mahkûm edildi. Konya ve Mayıs 1933 ’ten sonra Sinop cezaevlerinde yattı, Cumhuriyetin 10. kuruluş yıldönümü dolayısıyla çıkarılan aftan yararlanarak 29 Ekim 1933 ’te serbest bırakıldı. Bir süre boşta kaldıktan sonra Maarif Vekili Yusuf Hikmet Bayur ve Hukuk İşleri Müşaviri Hamit Şevket İnce ’nin Atatürk ’ten izin almalarıyla Mayıs 1934 ’te geçici olarak Orta Tedrisat Şube Müdürlüğü ’ne, ardından Eylül 1934 ’te asaleten Milli Talim Terbiye ’de ikinci mümeyyizliğe atandı. 1935 ’te, 1932 yazında İstanbul ’da tanıştığı Aliye Hanım ile evlendi. Haziran 1935 ’te Maarif Vekâleti Neşriyat Müdürlüğü kalem şefliğine getirildi, ek olarak Ankara İkinci Ortaokulunda Almanca öğretmenliği yaptı. Mayıs 1837 ’de askere alındı, İstanbul ’da yedek subay öğrenciliği sırasında kızı Filiz dünyaya geldi. Askerliğini Eskişehir ’de tamamladıktan (1 Mayıs 1938) sonra Aralık 1938 ’de Türkçe öğretmeni olarak Ankara Musiki Muallim Mektebi ’ne, ardından öğretmen Carl Ebert ’in asistanı ve dramaturg olarak görev yaptığı Devlet Konservatuvarı ’na atandı. Konservatuvar ’daki görevine ek olarak Tercüme Bürosu ’nda ve Türk Dil Kurumu ’nda görev aldı. Nisan 1944 ’te Orkun dergisinde yayımladığı “Başvekil Saracoğlu Şükrü ’ye İkinci Açık Mektup” başlıklı yazısında kendisini komünistlik ve vatan hainliği ile suçlayan Nihal Atsız ’a karşı açtığı hakaret davası Atsız ’ın mahkûmiyeti ile sonuçlandı. 1 Aralık 1945 ’te Cami Baykurt ile birlikte çıkarmaya başladığı Yeni Dünya gazetesi 4 Aralık 1945 ’teki “Tan Olayı” sırasında basımevinin tahrip edilmesi sonucu beşinci sayısında kapandı. Ardından 11 Aralık 1945 ’te bakanlık emrine alınan Sabahattin Ali Konservatuvar ’daki görevinden ayrılmak zorunda kaldı.

1946 ’da ailesini Ankara ’da bırakarak İstanbul ’a gitti, 25 Kasım 1946 ’da Aziz Nesin ’le birlikte haftalık mizah gazetesi Marko Paşa ’yı çıkarmaya başladı. Sorumlu yazı işleri müdürlüğünü de üstlendiği Marko Paşa ’da çıkan yazılar dolayısıyla hakkında birçok dava açıldı. Cemil Sait Barlas ’ın açtığı hakaret davasından aldığı 4 aylık mahkûmiyetin kesinleşmesi üzerine 16 Mayıs- 10 Eylül 1947 arasında hapis yattı. “Adliye Koridorları” adlı yazısı nedeniyle açılan davadan bir süre tutuklu kaldıktan sora beraat etti. Daha sonra bir dostunun kamyonuyla nakliyecilik yapmaya başlayan Sabahattin Ali, bu arada Mehmet Ali Aybar ’ın çıkardığı Zincirli Hürriyet ’te yayımlanan “Asıl Büyük Tehlike Bugünkü Ehliyetsiz İktidarın Devamıdır” başlıklı yazısı dolayısıyla iki ay hapis cezasına çarptırıldı. Bulgaristan sınırından yurtdışına çıkmak isterken kendisine kılavuzluk eden Ali Ertekin adlı şahıs tarafından öldürüldü.

Kaynak : Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi

Sabahattin Ali’nin eserleri üzerindeki koruma süresi 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince, ölümünün üzerinden 70 yıl geçtiği için 1 Ocak 2019 tarihinde sona ermiştir.