Drina'da Son Gün

Yapıt Hakkında

Konu eşmerkez iki daire içindeki olaylardır. Küçük dairedeki olaylar, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Yugoslavya’da eski ve köklü bir Türk ailesi olan Selmanoviçler’in çiftliğinde geçer. Büyük daire, aynı tarihlerde çiftliğin dolaylarında ve ötelerinde Sırp ve Hırvatlarla Türkler, Boşnaklar ve Arnavutlar arasındaki iç savaşları anlatır: General Mihailoviç, Alman saldırısından sonra Hersek’te komuta ettiği sahil muhafaza kıtasının başına geçip Bosna dağlarının Ravna Gora bölgesinde Çetnik örgütünü kurmuştur. Çetnikler, Müslümanları, özellikle Türkleri öldürmeye yönelmiş Sırp çeteleridir. Beri yanda Selmanoviç ailesi tarih boyunca eksile eksile ancak birkaç kişi kalmıştı. Ailenin başında, yüksek öğrenimini Almanya’da yapmış Rıza Selmanoviç vardır. Yirmi yıldır çiftlikte çalışmakta olan, Hukuk mezunu ve Taşlıca’lı, Miç lakaplı kâhya Mehdi Azamoviç ile, Azamoviç’in on iki yıllık arkadaşı ve Sırp Mordaç, çiftliğin olaylara karışan kişileridir. Mordaç, 1 Ocak 1941 günü ortadan kaybolur, Çetnik şeflerinden Neniç’in çetesinde Almanlara karşı çarpışmaktadır; altı ay sonra bir gece çiftliğe döner. Mordaç’ı Neniç’in sağ kolu Goril İpan yollamıştır. Goril İpan, Rıza Selmanoviç’in güzel kızı Elmasa’nın kendisine teslimini ve savaş süresince çetelerinin çiftlik tarafından beslenmesini istemektedir. Bu teklifi Selmanoviç’e bildirmeyen Azamoviç, daha sonra, Neniç’in yerini söylemedi diye, Almanlar tarafından kurşuna dizilir. Türk gizli örgütü kurulmuş, Rıza Selmanoviç başkan Hatipoviç’in yanında görev almıştır. Selmanoviç, bir ara haydutların eline düşerse de kaçar, kurtulur. Türklerin çoğunlukta olduğu Nevesni kasabasına Çetnikler’in yaptıkları korkunç bir gece baskınından sonra, Türkler için hayat çekilmez hale gelmiştir. Londra’da ziraat mühendisliği öğrenimi yapmaktayken, bir bombardıman sırasında oğlu Dündar’ı da kaybeden Rıza Selmanoviç, Çetnikler’le savaşa devam için Yugoslavya’da kalacak, karısı Şevvala Ana, kızları Elmasa, Müberra, oğulları İstemi ve erkeği gene Çetnikler tarafından öldürülmüş komşuları Ayişa ile onun kızı Muammera, bir arabaya binerek, Drina nehrinde ölüler yüzedursun, Türkiye’ye doğru yola çıkacaklardır. Tarih 1942 baharıdır.

Romanın sonuna olayların gerçekliğini belgeleyen ve Cumhuriyet gazetesinde yayımlanmış bir röportaj eklenmiştir: Roman kahramanı Rıza Selmanoviç’le yapılmış bir röportaj. Orada 1971’de 76 yaşında bulunan Rıza Selmanoviç’in 1958’de Anavatan’a dönmüş olduğu da belirtilir.

Kaynak : Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü / Behçet Necatigil[