Ketebe, Kemal Tahir’in Cengiz Yazoğlu tarafından derlenen Notlar’ını yayımlamaya başladı. İlk iki kitap “Batılaşma” ve “Çöküntü” başlıklarıyla çıktı.
Batılaşma
“Batılaşma”, Kemal Tahir’in tarihi yeniden sorgulama girişimlerindeki en temel sorunlardan biridir. Başlangıç dönemlerinde çağının en ileri uygarlıklarından birini kuran Osmanlılar nasıl olmuştu da giderek Batı önünde açık düşmüşlerdi? Burada en önemli etkenlerden biri, hiç kuşkusuz, önceleri Anadolu üstünden geçtiği için Osmanlıların büyük bir etkinlikle yönlendirebildikleri uluslararası dinamiklerin giderek okyanuslara kayması ve Osmanlı Devleti’nin bu sürecin dışında kalması olmuştu. Sanayi Devrimi ise, Batı dünyasında da köklü egemenlik kaymalarıyla sonuçlanmıştı. Akdeniz ya da Orta Avrupa’nın eski geleneksel Batılı büyük güçleri giderek gerilerken, İngiltere ve Fransa gibi devletler öne çıkmaya başlamışlardı. Batılılar bir yandan Sanayi Devrimi sonrasında dünyayı paylaşma kavgalarına girişmişler; öte yandan da her ülkede güçlenen ulusalcılık ve sınıf çatışmalarını yaşamışlardı. Hiçbir zaman sömürgeci özlemleri bulunmayan Osmanlılar, özellikle on dokuzuncu yüzyıl boyunca, ordu başta olmak üzere çeşitli kurumlarını yenilemek amacıyla Batılaşma deneyimine girişeceklerdi. Ne var ki, Kemal Tahir’in “Tarih Notları”nda çeşitli açılardan sık sık ele aldığı gibi, Batılaşma deneyimi giderek Anadolu Türkiyesi’nin en çetin ve karmaşık sorun ve bunalımlarına da yol açmakta gecikmeyecekti.
Çöküntü
Osmanlı, hem yönetimi altında bulunan halklara, hem de Doğu dünyasına ters düşecekti. Özellikle de böyle bir seçimin devlet düzeyinde yapılması, Doğu’yu yalnız ve korumasız da bırakacaktı. Kemal Tahir, “Çöküntü” konusundaki “Tarih Notları” aracılığıyla, Batı kadar, Doğu ve devlet sorunlarını da bir daha tartışma gündemine getiriyor. Kemal Tahir’e göre, Doğu halklarının en önemli sorunu Batı soygunu olmuştu hep… Osmanlı, tarihteki yerini de o soyguna karşı sağladığı çözümlerle almıştı. Oysa, Batılaşma sürecinde, tarihin kendisine verdiği görevi bir yana bırakmak zorunda kalan Osmanlı devlet yönetimi, Doğu’nun halkları bir yana, giderek Anadolu halkını ve kendisini bile kurtaramayacaktı. Devleti kurtarmak adına başlatılan bir serüven, devletin de tümüyle çöküşüyle sonuçlanacaktı. Kemal Tahir, Çöküntü’de, tarihi yeniden okuma ve değerlendirme yönünde yepyeni dönüm noktalarına ulaşıyor…
16 Ağustos 2023