Yapıt Hakkında
Satıcının Ölmezi hikâyesinde çenesine çevik, açıkgöz bir gezgin satıcı, mesleğindeki başarının sırlarını açıklar. Üçüncü Vardiya’dan Devrekli Hasan’da Hasan, on beş aydır gündeliği 60-110 kuruşa Zonguldak kömür ocaklarında çalışmaktadır. Bir gece hasta, bitkin üçüncü vardiyada, galeriye ikinci giriş kapısında nöbet tutarken uyuyakalır; baş-puantörün tokadıyla kendine gelirse de yanındaki lamba yere düşer, söner. İşçiler sabaha karşı işi bıraktıkları vakit Hasan’ın, kapıyla loko-traktör arasında sıkışmış cesedini bulurlar. Uğraksız Deniz Gemileri’nde olay bir liman şehrinde geçer: Deniz kazasında ölmüş kocasından bağlanan aylıkla zar zor geçinen bir kadın, karşılaştığı bir gemiciyle bir hafta beraber yaşar, onu tekrar geleceği ümidiyle yolcu eder. Sonra bir başkasını o zannederek yeni bir maceraya atılır, bir süre sonra ikinci gemici de gider, derken bir üçüncüsü. Ve kadın, her gideni bekler boyuna. Dördüncü erkekte artık, dönecek misin diye sormaz bile; alışmıştır. Beyzadeler hikâyesi bir hastane başhekiminin çapkınlıkları ve yaptığı bir otopsi çevresinde oluşuyor. Oyuncakçı Dükkânı‘nda bir ressam kız, evlenmek istediği bir genci eve getirir, babasıyla tanıştırır; babanın tutumundan ümitsizliğe düşen delikanlı intihar etmeye kalkışır. Hastanede baba, sargılar içindeki gence, kızını vereceğini müjdeler. Kurt Kapanı’nda bir emlâk komisyoncusu, bir arsa satışı dolayısıyla, evlerinde, bir yemek süresince, üç ihtiyar kızın grotesk dünyalarını yakından görüp incelemek fırsatını bulur. İşte hikâyesinde Kemal, kaçakçılık için sınırdan geçerken tuzağa düşürülerek yakalanmış, kurşun yüzünün sol yanını gözüyle birlikte alıp götürmüş ve Kemal, yabancı ülkede beşbuçuk sene hapiste kalmıştır. Altı yıl önce aldığı ölüm haberi üzerine başkasıyla evlenmiş karısı, ikizlerinin babası olan Kemal’in bir gece ansızın çıkagelişi üzerine şaşkına döner. İkinci kocanın eve dönmesinden önce yatıp uyumuş olan Kemal, ertesi sabah bileklerini kesmiş, ölü bulunur; ama sanki, o haliyle, dirilmiş kalkmış, merdivenlerden inerek sokak kapısını çarpıp uzaklaşmıştır. A – – B – – C – – D hikâyesinde Maden Tetkik Arama Enstitüsü’nün Mumya dağındaki sondaj ekibinde, evli bir puvantörün 1945 yılında tuttuğu bir hâtıra defterinden notlar. Yalnızlığında, bir kız ona âşık olmuş ve mektuplar göndermiştir sözde. Aslında, adam sakattır, sabahtan akşama kadar evinde oturur, durumuna üzülerek evden kaçmak ister boyuna. Hâtıra defterinde anlatılanlar, hayalde yaşamalar, yakıştırmalardır. Puvantör kurtuluşu, uyku hapıyla intiharda bulmuştur. Tanık hikâyesinde evden istasyona öteberi taşıtacak bir müteahhit, oğlunu hamal getirmeye yollar. Çocuk, bir sürü hamalla döner gelir. Adam, içlerinden ikisini seçince hamallar hem kendi aralarında, hem de müteahhitle tartışırlar; anlaşmazlık karakolda giderilir. Ve Karısı hikâyesinde kocasının ölümünden sonra şirketten yetmiş beş lira tazminat alan, Hasan’ın karısı Emine, kayınbiraderiyle evlendirilir. Komşu köylüler de genç kadına göz koymuşlardır. Bir gün kurdukları pusuda tecavüze yeltenirlerken, bağrışlarını önlemek üzere, vurdukları sopa ile öldürürler Emine’yi. Kör Şeytan hikâyesinde avukat Rıfat Bey, köy muhtarının çağrısı üzerine, hasta babasını görmeye gelir, yıl 1960. Afyon-Kütahya arasındaki bir köy istasyonunda trenden iner. Baba emekli albaydır, altmışına yaklaşmışken yirmi beşinde bir hasta bakıcı kızla evlenmiştir. Avukat, çok sonra bir randevu evinde analığıyla karşılaşır; babası ölmüş, kadın ortalarda kalmıştır. Dalga hikâyesinde stadyum kapısında bilet denetim görevlisi bir memur, bir yandan bilet keserken, bir yandan ateşinin körüklediği hayallere dalar; ayakta sekiz saat görev yapmıştır. Kurtla Kuzu’da bir alegori çerçevesi içinde içgüdülerin egemenliği vurgulanıyor.
Kaynak: Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü / Behçet Necatigil
Yapıt Sahibi
Bütün Yapıtları
Öyküleri:
- Beyaz Duvar (1962)
- Zonguldak Hikâyeleri (1962)
- Başgöz Etme Zamanı (1963)
- Oyuncakçı Dükkânı (1964)
- Garnizonda Bir Olay (1968)
- Anahtarcı Salih (1969)
- Şehzade’nin Başıdır (1971)
- Kör Şeytan (1974)
- Bana Karşı Ben (1976)
- Kapatma (1980)
- Hikâyeler 1 (2015)
- Hikâyeler 2 (2015)
Romanları:
- Yaş Ağaç (1958)
- Ne Ekersen (1958)
- Cinsel Oyun (1966)
- Sultan Döşeği (1969)
- Köroğlu (1969)
- Nemrut Mustafa (1969)
- Süeda Hanımın Ortanca Kızı (1969)
- Yanartaş (1970)
- İhtiyar Gençlik (1971)
- İçe Dönük ve Atak (1973)
- Gerçek Dışı (1976)
Deneme:
- Bir Açıdan (1969)
İnceleme:
- Türk Romanı (Kemal Tahir’in Devlet Ana romanı üzerine açık oturum,1969)
Biyografi ve Anı Yazıları:
- Edebiyat Dostları (1970)
- Çocukluk Yılları (1980)
Derlemeleri:
- Tarihimizde Gariplikler (1973)
- Cumhuriyet Yazarlarından Cumhuriyet Çocuklarına Hikâyeler (1981)
- Türk ve Dünya Edebiyatından Seçmelerle Korku ve Şiddet Hikâyeleri (1975)
- Olmaz Böyle Vak’alar (1976)
- Ecir ve Sabır (1976)
- Cumhuriyet Öncesi Yazarlardan Çocuklara Hikâyeler (1978)