Zorba
Çağdaş Yunan edebiyatının ve yirminci yüzyılın en önemli yazarlarından biri olan Nikos Kazancakis’in 1946 yılında yazdığı “Zorba the Greek” (Yunanlı Zorba/Özgün adı Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (Vios Kai Politeia Alexi Zorba/ Alexis Zorba’nın Hayatı ve Felsefesi) romanından uyarlanan müzikali Joseph Stein yazdı, müzikleri John Kander’e ait olan müzikalde yer alan şarkı sözleriyse Fred Ebb imzasını taşıyor.
16 Kasım 1968’de Broadway’de Imperial Theatre’da prömiyer yapmış ve büyük beğeni toplayan müzikal bir yıl boyunca sahnelendikten sonra ulusal turneye çıkmıştır. Ardından 1983 yılında yeni prodüksiyonuyla Broadway’e geri dönen müzikalin başrolünde Anthony Quinn sahne almıştır. Son olarak, Mayıs 2015’de “New York City Center Encores!” sahne konseri serisinde sahnelenen müzikalde başrollerde John Turturro, Zoe Wanamaker ve Marin Mazzie'nin yer aldı ve yönetmenliği Walter Bobbie üstlendi.
Roman 1964'te Yunan yönetmen Mihalis Kakoyannis tarafından Alexis Zorbas adıyla sinemaya aktarıldı. ABD - İngiltere - Yunanistan ortak yapımı olan 3 Oscarlı filmin müziklerini Mikis Theodorakis bestelemiş, başlıca rollerinde ise Anthony Quinn, Alan Bates, Irene Papas rol almıştı.
Hayata tutkuyla bağlı, keyfine düşkün, gamsız gezgin Zorba’yla, kendi seçtiği dostu ve patronu, dünyevi meselelere uzak entelektüel bir adam olan Nikos, yaşlansa da renkli mazisinin izlerini taşıyan Madame Hortense ve talihsiz genç bir dulun hikayesi; bir maden faciası, cinayet, intihar ve kan davasıyla harmanlanmış, romantizm ve trajedi barındıran, dramatik açıdan etkileyici bir müzikal.
Zorba’nın geçmiş hataları, yaşadıkları, deneyimleri, ödediği bedeller onu bilge ve özgür bir ruh haline getirmiştir. Hiçbir yerde hiçbir olayda takılıp kalmaz. Ölümün acısını bile dans ederek yener. Kurallar, gelenek ve görenekler onun için bir şey ifade etmez. En önemsediği şey özgürlüğüdür. Nikos kendi yaşam biçimine tamamen zıt olan Zorba’nın yaşam felsefesinden ve hikayelerinden çok etkilenir. İki farklı dünyaya ait olmalarına rağmen giderek yakınlaşır ve dost olurlar. Ancak her dostluk gibi onların dostluğunu da sınavlar, acı, tatlı pek çok deneyim beklemektedir.
ESERİN YARATICILARI HAKKINDA:
Joseph Stein: (1912-2010)
Polonya’dan göç eden bir ailenin çocuğu olarak New York’ta dünyaya gelen Joseph Stein 1935’te CCNY’den mezun oldu. 1937'de Columbia Üniversitesi'nden Sosyal Hizmet Yüksek Lisans derecesi aldı. Kariyerine 1939'dan 1945'e kadar psikiyatrik sosyal hizmet uzmanı olarak başladı. Bir yandan da komedi yazmaktaydı. Kariyerine televizyon ve radyoda başlayan Joseph Stein, The Sid Caesar Show, Your Show of Shows, The Henry Morgan Show ve diğer birçok programda Tallulah Bankhead, Phil Silvers, Jackie Gleason ve Zero Mostel gibi isimler için yazdı. Joseph Stein Broadway'deki ilk çıkışını Will Glickman'la birlikte yazdığı skeçlerle 1948 tarihli Lend an Ear revüsüne katkıda bulunarak yaptı. Stein en büyük başarısını 1964 yılında yazdığı ve ikisi Tony Ödülü olmak üzere üç büyük ödül kazandığı Fiddler on the Roof /Damdaki Kemancı müzikalini yazarak elde etti. Daha sonra film uyarlaması için senaryo yazdı. Diğer müzikalleri arasında Zorba! (Tony adayı, Drama Critics Circle Ödülü), Rags (Tony adayı), The Baker's Wife (Laurence Olivier Ödülü, Londra), June, Take Me Along, Irene (başrolde Debbie Reynolds), The King of Hearts ve So Long, 174th Street. Ayrıca Alan Jay Lerner ile Carmelina müzikalinin; Will Glickman ile Bay Harika (başrolde Sammy Davis Jr.) ve Plain and Fancy'nin; Kander ve Ebb ile Thornton Wilder'ın The Skin of Our Teeth'inden uyarlanan All About Us'ın ve Stan Daniels ile Stein'ın Enter Laughing adlı oyununun müzikal uyarlamasının ortak yazarıdır. Diğer oyunları Before the Dawn ve Mrs Gibbons' Boys'dur. Ayrıca Sinema Yazarları Derneği Ödülü'nü kazandığı Enter Laughing ve Fiddler on the Roof filmlerinin senaryolarını yazdı.
John Kander: (1927-)
John Kander Tony, Emmy ve Grammy ödüllü bir besteci, Kennedy Center Onur Ödülü sahibi ve American Theatre Hall of Fame üyesidir. Sık sık birlikte çalıştığı Fred Ebb ile birlikte aralarında Cabaret, Zorba, Chicago, The Act, Woman of the Year, The Rink, Kiss of the Spider Woman ve Steel Pier'in de bulunduğu düzinelerce Broadway müzikalinin müziklerini bestelemiştir. 18 Mart 1927'de Kansas City, Missouri'de dünyaya gelen John Harold Kander, 1950'de Second Square ve Opus Two, 1951'de Requiem for Georgie için ilk tiyatro müziklerini besteledi. 1954'te Columbia Üniversitesi'nden Sanat Yüksek Lisansı derecesi aldı. Kander, besteci olarak Broadway'deki ilk çıkışını 1962'de Harold Prince'in yapımcılığını üstlendiği A Family Affair ile yaptı. Bir yıl sonra, 1963'te Kander söz yazarı Fred Ebb ile tanıştı. Kander ve Ebb birlikte çalışmaya başladı ve ilk şarkıları “My Coloring Book” Grammy ödülüne aday gösterildi. Kander ve Ebb'in zafere ulaşan oyunu Cabaret, 20 Kasım 1966'da Broadhurst Tiyatrosu'nda prömiyer yaptı ve 1.166 kez sahnelendi. Cabaret müzikali, 1966 Tony Ödülleri’nde En İyi Müzikal, Kander ve Ebb ise En İyi Müzik ödüllerini kazandı. Sonraki işbirlikleri arasında The Happy Time, 70, Girls, 70 ve Chicago yer aldı. Bir başka büyük hit olan Chicago, 898 performans gerçekleştirdi. 1997'de yeniden sahnelenen müzikal altı Tony Ödülü kazandı. Ekip işbirliklerini The Act, Woman of the Year, The Rink, Kiss of the Spider Woman (En İyi Müzik dalında Tony Ödülü kazandı), Steel Pier ve Over and Over ile sürdürdü. 2000 yılında Kander ve Ebb, Friedrich Durrenmatt'ın bir oyunundan uyarlanan The Visit üzerinde birlikte çalışıyorlardı. Fredd Ebb'in 2004 yılında vefat etmesinin ardından Kander projeyi oyun yazarı Terrence McNally ile tamamladı. Kander'in film çalışmaları arasında Something for Everyone (1969), A Matter of Time (1976), Kramer vs. Kramer (1979), Still of the Night (1982), Blue Skies Again (1983), Places in the Heart (1984), I Want to Go Home (1989) ve Billy Bathgate (1991) filmlerinin müzikleri ve New York, New York (1977), Cabaret (1972), Funny Lady (1975) ve French Postcards (1979) filmlerinin şarkıları yer alıyor. Kander ve Ebb ayrıca birçok televizyon özel programının müziklerinde de işbirliği yaptı. Liza with a 'Z' ile 1974 yılında Emmy Ödülü ve Grammy Ödülü kazandılar. 1993 yılında Liza Minnelli in London, Steppin' Out ile bir Emmy Ödülü daha kazandılar. Diğer televizyon projelerinde Goldie Hawn, Shirley MacLaine ve Michael Baryshnikov yer aldı. Tony, Grammy ve Emmy ödüllerinin yanı sıra Kander, Oberlin College ve Niagara Üniversitesi'nden fahri doktora dereceleri, Sahne Yönetmenleri ve Koreograflar Derneği'nden Başkanlık Ödülü, Kennedy Center Onur Ödülü ve Müzikal Tiyatroda Yaşam Boyu Başarı için Oscar Hammerstein Ödülü aldı.
Fred Ebb: (1933-2004)
Fred Ebb tiyatro dünyasına pek çok başarılı eser bırakan bir söz yazarı, librettist ve yönetmendi. Besteci John Kander ile sık sık ve başarılı bir şekilde işbirliği yaptılar ve çok beğenilen eserlere imza attılar. İkilinin uzun ve başarılı işbirliği sonucunda Cabaret, Zorba, Chicago, Woman of the Year, Kiss of the Spide Woman, Curtains ve The Visit gibi klasikler ortaya çıktı. Chicago müzikali Broadway’deki en uzun süre sahnelenen müzikallerden biridir. Ebb'in diğer tiyatro çalışmaları arasında Flora, The Red Menace; The Happy Time; 70, Girls, 70; The Act; 2x5; The Rink; And The World Goes Round - The Kander and Ebb Musical ve Steel Pier yer almaktadır. Film çalışmaları arasında Cabaret; Norman Rockwell: A Short Subject; Lucky Lady; New York, New York; Funny Lady; Kramer vs. Kramer; A Matter of Time; Places in the Heart; French Postcards; Stepping Out ve 2003 yılında en iyi film dalında Akademi Ödülü kazanan Chicago. Ebb televizyon için Liza with a Z; Goldie and Liza Together (başrollerinde Goldie Hawn ve Liza Minnelli); Ol' Blue Eyes is Back (başrollerinde Frank Sinatra); Baryshnikov on Broadway; An Early Frost; ve Liza in London'ı yazdı. Son projeleri arasında The Skin of Our Teeth ve Curtains'in Rupert Holmes tarafından yazılan müzikal versiyonu yer alıyor. Ebb ayrıca Rodgers & Hart'ın By Jupiter'inin güncellenmiş senaryosu için ek materyal ve Rodgers & Hammerstein'ın Cinderella'sının 1997 TV yeniden yapımı için ek şarkı sözleri sağladı. Fred Ebb, dört Tony Ödülü (Cabaret, Woman of the Year ve Kiss of the Spider Woman ile) ve dört Primetime Emmy ödülünün (Liza with a Z, Gypsy in My Soul ve Liza Minnelli Live From Radio City Music Hall ile) yanı sıra Kennedy Center Honors ve American Theatre Hall of Fame üyeliği de dahil olmak üzere onlarca başka ödül kazandı. 2005 yılında Ebb'in vasiyeti üzerine, her yıl gelecek vaat eden bir müzikal tiyatro yazarı ya da yazar ekibine ödül vermek üzere Fred Ebb Vakfı kuruldu.
Nikos Kazancakis: (1883-1957)
Yunan yazar, gazeteci, siyasetçi, şair ve filozof Nikos Kazancakis 1883 Girit, İrakleio doğumlu yazar 1957 yılında 74 yaşında Freiburg’da hayata veda etmiştir. Modern Yunan edebiyatının devlerinden biri kabul edilen yazar, dokuz farklı yılda Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiştir ve dünya çapında en çok çevirisi yapılan Yunan yazar olmaya devam etmektedir. Lisenin ardından Atina’da Hukuk Fakültesi’ne giren Nikos Kazancakis öğrenciyken ilk romanı Yılan ve Zambak, “Όφις και Kρίνο" yayınlanır. Şafak Söküyor, "Ξημερώνει" adlı oyunuyla Atina Üniversitesi’nde düzenlenen yarışmada birincilik ödülünü alır. Paris’e gider. Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde lisans üstü çalışmalar yaparken, bir taraftan da Collège de France’da Henry Bergson’un seminerlerini izler; Nietzsche üzerindeki çalışmalarını devam ettirir; Kırık Ruhlar "Σπασμένες Ψυχές" romanını bitirir. “Friedrich Nietzsche’nin Felsefesinde Hak ve Devlet” konulu tezini yazar; Usta Başı “Ο Πρωτομάστορας” dramasını yazar; İtalya üzerinden Girit’e döner; Nietzsche ile ilgili çalışmalarını ve tek perdelik bir tragedya olan Komedia’yı “Κωμωδία” yayımlar. Geçimini Fransızca, Almanca, İngilizce ve Eski Yunancadan çeviriler yaparak sağlar. 1911 yılında Galatea Alexiou ile evlenirler. Birinci Balkan Savaşı sırasında gönüllü olarak orduya katılır. Ardından bu süreci yazdığı bir eserde anlatır. Sık sık seyahat eder, araştırmaya öğrenmeye devam eder. Politikayla da içiçe olmaya devam eder. Romanları arasında 1906’da yazdığı Yılan ve Zambak (Ofis kai Krino), Kırık Ruhlar (1908 - Spasmenes Psihes - Σπασμένες Ψυχές?), Toda-Raba (1929-Τόντα-Ράμπα), 1946’da yazdığı Zorba (1946'da Aleksi Zorba’nın Hayatı ve Maceraları, “Vios kai Politeia tou Aleksi Zorba” “Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”), Christ Recrucified (1948), Kaptan Mihalis (1950, “O Kapetan Mihalis”), kilise tarafından aforoz edilen Günaha Son Çağrı (1954-O Telefteos Pirasmos “Ο Τελευταίος Πειρασμός”), Yeniden Çarmıha Gerilen İsa (1954-Hristos Ksanastavronete) ve Tanrı'nın Yoksulu (1957-O Ftohulis Tou Theu "O Φτωχούλης του Θεού") sayılabilir. Ayrıca oyunlar, seyahat kitapları, anılar ve felsefi denemeler yazdı. Zorba the Greek (Yunan Zorba) (1964) ve “The Last Temptation of Christ” (Günaha Son Çağrı) (1988) romanlarının sinema uyarlamaları sayesinde ünü dünyaya yayılmıştır. Ayrıca İlahi Komedya, Böyle Buyurdu Zerdüşt, Türlerin Kökeni Üzerine ve Homeros'un İlyada ve Odysseia'sı gibi bir dizi önemli eserin Yunanca çevirilerini yapmıştır. Nikos Kazancakis 26 Ekim 1957’de, 74 yaşındayken dünyaya veda eder. Ve mezarına Kazancakis’in kendisinin seçmiş olduğu yazıt işlenir. "Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβούμαι τίποτα. Eίμαι ελεύθερος." (Den elpizo tipota. Den fovume tipota. İme eleftheros. – “Hiçbir şey beklemiyorum. Hiçbir şeyden korkmuyorum. Özgürüm.”
Yapıt Hakkında
Uyarlayan : Joseph Stein
Beste/Müzik : John Kander
Tür : Müzikal
Bölüm : İki Perde
Oyuncu Bilgisi : 27 E -12 K (Müzikalde kalabalık kadronun yanısıra, dansçılar ve orkestra yer almaktadır.)
Oyun Arşivi Kategorisine Geri Dön