Balta

(I. BÖLÜM)
Olay Bölge Şefliği’nde geçer. Bölgedeki orman işçilerine kesimlik çam dağıtılacağı duyurulduğu için toplanan köylüler arasına orman işçisi olmayan işsiz köylüler de karışmıştır, bunlar dağıtımdan pay almak isteyince kavga çıkar. Bölge Şefliği’ndeki görevliler liste hazırlamaktan usanır; kimlere dağıtım yapacaklarına bir türlü karar veremezler. Yaşlı Filik Karı ve Tirik Koca ile Yılgın Ese arasında geçen kafiyeli, secili, eğlenceli atışma sahnesi sonrasında Orman Bölge Şefi Burhan (Sabi Şef), baltaları hazır olan köylüleri alır, kesim için ormana götürür.

(II. BÖLÜM)
Ormanda, kesim alanında; Kibar Musa ile Selvi Dutma, bir ağaç için kapışırlar. Selvi Dutma, parasızdır, Yılgın Ese’nin yanında yanaşmadır ve onun evinde boğaz tokluğuna çalışmaktadır. Genç olan Selvi Dutma kesimde haksızlık yapar, zorbalıkla Kibar Musa’dan 10 lira koparır. Resmi üniformalı Gottur Kolcu, Yılgın Ese’nin kızına taliptir. İncerek Kız’ın anası Durduca Kadın kolcuyu küçümser, kızına uygun bulmadığı için kocasına karşı durur. İncerek Kız, istemediği Kolcu ile evlenmemek için, gece yarısı Selvi Dutma’yı ağır uykusundan uyandırır, kendisiyle birlikte kaçmaya zorlar. Uzun süre ikna etmek için uğraşır. Sonunda birlikte kaçarlar.

(III. BÖLÜM)
Kesim alanında köylüler; kesilmiş ağaçların arasında, kimi kabuk soymakta kimi biçilmiş odunları dizmektedir.Sabaha karşı uyanan İncerek Kız’ın anası ile babası, kızlarının kolcu tarafından kaçırıldığını sanıp, etrafı velveleye verirler. Gottur Kolcu çıkıp gelince, Kibar Musa da ikisini kaçarken gördüğünü söyleyince mesele anlaşılır. Sabi Şef, yaşlı Tirik Koca ile Filik Karı’nın durumlarına bakıp, tarım ve orman işçilerinin “Neden sigortası, emekliliği olmasın” diye düşünür.
Yılgın Ese, “Şu iş güç arasında niye çekip gitti” diye düşünür, Selvi Dutma ile kızına öfkelidir.
Kibar Musa, onun başlık parası alamadığı için öfkelendiğini ancak yoksulların hak aramaları gerektiğini söyler. Kaçan aşıklar şehre yerleşmiş, Selvi Dutma fabrikada iş bulmuş, sigortalı olmuştur. Yaşamları, giyim kuşamları değişmiştir. Ana babalarını görmeye, diğer büyüklerinin de elini öpmek için ormana, kesim yerine gelirler.

İlerici, ülkücü Ahmet 1961 Anayasası’nda yer alan “T.C. Tarım Bakanlığı’nın 681 sayılı kanununun 13. Maddesi içinde yer alan, “Orman içindeki köylerin kalkınması ve imkanı olmayan köylerin- köylülerin ormanlık bölge dışındaki devlet arazilerine yerleştirilmesi” hükmünü kendi köyüne uygulamak üzere girişimde bulunur. Zekeriya ağanın tüm engellemelerine karşın bunu başarır; hem ormanı hem de köylüleri içinde yaşadıkları kısır döngüden kurtarır.

Haşmet Zeybek’in Kanuncu ve Toprak adlı iki oyununun konusu aynıdır; yoksulluk içindeki topraksız köylülerin lehine mutlu sonla biter. Bu dönemde yazdığı tüm oyunları, kurmuş olduğu Tarsus Meydan Oyuncuları ekibi tarafından oynanmıştır.