Anahtarcı Salih

Yapıt Hakkında

Altı hikâye. İlk hikâye Hastalar’da on sekiz yaşlarında, Rizeli işportacı Tahsin, İstanbul’da Mithatpaşa Stadyumu’nda bir maçta, yirmi yaşlarında arkadaşı Hüseyin’i öldürür: Galatasaray bir gol atmış, Fenerbahçe’yi tutan Hüseyin bunu Tahsin’in uğursuzluğuna yorup küfretmeye başlayınca Tahsin, bıçağını çekip Hüseyin’e saplayıvermiştir. Satıcının Ölmezi hikâyesinde çenesine çevik, açıkgöz bir gezgin satıcı, mesleğindeki başarının sırlarını açıklar. İçki Kumar Fuhuş hikâyesi, Ereğli Kömürleri İşletmesi müdürlüklerinden birinde küçük bir memur olan şair Galip Fuad’ın Zonguldak’ta başlayıp Ankara’da sona eren serüvenlerini nakleder ve çok ilginç bir tipin hayatından canlı sahnelerle oluşur. Derinliğine bir güç taşıyan Baba hikâyesinde yaşlı bir homoseksüelin bir sinema locasında tornavida ile feci şekilde öldürülüşü; sinema sahibinin, sinema kapısındaki belediye memurunun, localara bakan işçinin ve katil yardakçılarının tek tek ifade ve yorumlarıyla, değişik açıklardan aydınlığa çıkarılır. Casus-Karpuz Hikâyesi’nde olay bir cezaevinde geçer: 1939’larda casusluktan yakalanmış, idam cezası altında yargılanarak yedi senedir yatan, İzmir ve Havalisi Lastik Umum Acentesi Cemal Bey’in iç dünyası canlandırılır. Sonuncu ve kitabın ikinci başarılı hikâyesi, uzun hikâye Anahtarcı Salih’te asıl kahraman, cinsel ilişkileri hep platonik planda kalmış, paranoiak bir adamdır ve portresi, Baba hikâyesinde olduğu gibi, çevresi tarafından parça parça anlatılarak bir bütünlüğe ulaştırılır: Adam, varlıklı bir ailenin tek evlâdıydı, babası alkol zehirlenmesinden gitmişti, 42 yaşında oğul gibi, sofu annesinin de ölümü üzerine, büsbütün yalnız kalınca adam Avrupalarda gezmiş, sonra konağa dönüp evlenmişti. Konakta sadece iki emektar: aşçı Hikmet Kalfa ile hizmetçi Fidan Bacı vardır. 1938 Mayıs’ına rastlayan evlenmesi, aldığı kadında zamanla ruhî bir çöküntü yarattı; şimdi dul kalmış kadın da bir ruh hastasıdır. Hikâyenin adı; paranoiak adamın, kendi ölü çizgisini aşmak için araç diye kullanmak istediği bir sütçü kızıyla evlenip kızı kurtaran, fakat adamın yıkılışını hızlandıran anahtarcı Salih’ten geliyor.

Kaynak: Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü / Behçet Necatigil