Refik Erduran

Biyografi

(İstanbul, 13 Şubat 1928 – Edirne, 7 Ocak 2017) Oyun yazarı, gazeteci. Tam adı Ahmet Refik Erduran. Refika Hanım ile avukat Hüsamettin Erduran ’ın oğlu. İlköğrenimini Nilüfer Hatun İlkokulu ’nda (1939), ortaöğrenimini Robert Kolej ’de tamamladı (1947). Cornell Üniversitesi ’nde (ABD) tiyatro tarihi ve dramatik edebiyat üzerine eğitim gördü, Türk tiyatrosu üzerine lisansüstü derecesi aldı (1949). Bu sırada Nâzım Hikmet ’in üvey kardeşi Melda Hanım ile evlendi. Kore ’de yaptığı askerlik sonrası İstanbul ’da H. Sel ve E. Eğilmez ile Çağlayan Yayınevi ’ni kurarak (1951- 56) popüler cep kitapları yayımladı, siyasi mizah dergisi Tef ’i (52 sayı, 1953- 55) kurdu ve yönetti. 1968 ’de Iowa Üniversitesi ’nin çağrılısı olarak gittiği ABD ’de Uluslararası Yazarlar Atölyesi ’nin çalışmalarına katıldı. Program sonunda California ’da yedi yıl, Kıbrıs ’ta altı yıl kaldı. Akis dergisi, Milliyet (1965- 81) ve Güneş (1981- 84) gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı. TYS, PEN Yazarlar Derneği, Tiyatro ve TV Yazarları Derneği üyesi, UNESCO Türkiye merkezi yönetim kurulu üyesi ve Devlet Tiyatroları edebi kurul başkanı; ITI- UNESCO (Uluslararası Tiyatro Enstitüsü) merkez yönetim kurulu üyesi, aynı kuruluşun Türkiye şubesi başkanıydı. Evli ve iki çocuk babasıydı.

İlk yazısı 1958 ’de Akis ’te çıktı. Dolmuş ve Akbaba dergilerinde yayımlanan gülmece türü yazılarıyla tanındı. “Deli” (1957), “Bir Kilo Namus” (1958), “Cengiz Han ’ın Bisikleti” (1959) adlı oyunlarıyla ünlendi. Çok sayıda oyunu devlet tiyatrolarında ve özel tiyatrolarda birçok kez sahnelendi. Nâzım Hikmet ’in “Enayi” adlı oyunundan senaryolaştırarak yaptığı “Gün Doğarken” adlı film sansüre uğradı (yön. O. M. Arıburnu, 1955). “Önce Canan” (13 bölüm, 1988), “Metamorfoz” (1990), Karayar Köprüsü (1991) ve “Hızır Bey” (6 bölüm, 1993) adlı yapıtları televizyon filmi oldu. İngilizce yazdığı “Moon in Scorpio” adlı senaryosu Amerika ’da filme çekildi (1985).

Toplumu ve kişileri hicveden komedi ve dram türü oyunlarında, toplumda yerleşik ve yaygın biçimde kabul gören değer yargılarını, toplumsal alışkanlıkları mizahi bir dille eleştirdi: Cengiz Han ’ın Bisikleti adlı oyununda olay 1933 ’lerde geçer ve birden çok kadınla evlenme geleneğinin mizahi bir dille yergisi yapılır. Bir başka oyunu Ayı Masalı ’nda neredeyse toplumda yerleşik bir değer yargısı haline gelmiş olan “köprüyü geçene kadar ayıya dayı derler” atasözünün bir ortaoyunu tekniğiyle açıklanması ve bu yolla bir toplum taşlaması söz konusudur. Bu oyunlarında karamsar bir tablo çizmez; halkın sezgileri ve içgüdüleriyle de olsa doğruyu görebileceğine dair güven besler (B. Necatigil). Genellikle toplumsal gerçeklerden soyutlanmış aydınları ve orta sınıftan insanları ele alan oyunlarında ayrıntıya verdiği önem ve kişileştirme tekniğindeki ustalığıyla gülmece ve vodvil türünün en başarılı örneklerini verdiği kabul edildi.

Ödülleri: 1985 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti En Başarılı Köşe Yazarı Ödülü; 1986 Nokta Dergisi “Doruktakiler” Ödülü; “Bunu Yapan İki Kişi” ile 1987 Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası Tiyatro Yarışması (ikincilik); 1991 Kültür Bakanlığı En Başarılı Oyun Yazarı Ödülü; “Halay” ile 1993 Kültür Bakanlığı Oyun Yarışması Ödülü; “Hızır Bey” ile Kültür Bakanlığı TV Dizi Senaryosu Yarışması Ödülü; “Ramiz ile Jülide” ile 1995 Yunus Emre Yarışması Büyük Ödülü; “Eşekdağ ’ın Sevdalısı” ile 1996 Atatürk Kültür Merkezi Ödülü; “Seher Vakti” ile 1997 Yunus Emre Yarışması Başarı Ödülü; “Yelpaze” ile Atatürk Kültür Merkezi TV Oyunu Yarışması Ödülü.

Kaynak: Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi

Yurt içi

Yurt dışı

Yapıtlarının İşlemeleriyle İlgili Temsil Alanlarımız