Batı Ekspresi

 

Matei Vişniec, artık var olmayan lüks tren ünlü Şark Ekspresi metaforunu kullanarak; şefkat ve mizahla, bize Batı’nın bolluğunu, tüketim toplumunu, özgürlük ve başarının coşkusunu tatmak üzere memleketlerinden ayrılmak için yanıp tutuşan karakterlerden oluşan bir galeri sunuyor... Batı Ekspresi, tam tersine, Balkanlar’da bir başlangıç yolculuğu, Doğu’daki komünist ütopyanın yerini alan dizginsiz kapitalizmin berrak bir röntgeni. Son olarak da yarım yüzyıllık çalkantılı bir tarihin ayırdığı iki Avrupa arasındaki zorlu yakınlaşmanın bir yansımasıdır. 

Mizah ya da romantizm, nostalji ve daha kolay bir hayatın hayalleri... Komşu olmalarına rağmen bugünün Batı’sı tarafından çoğu zaman görmezden gelinen Doğu’nun kültürü ve sakinleriyle tanışıyoruz... Bizi, komünizmin mirası ile kapitalist rüyanın aşırılıkları arasında kalan Orta Avrupa’nın alacalı beşiğine götüren bir eser. Siyasi ve toplumsal hikâyeler ile sürgün deneyimi, bu oyunda güçlü bir teatral duyguyla aktarılıyor. Oyun ve dramatik anlatı, her yaştan izleyiciye olağanüstü, çok yönlü, cömert ve kavrayıcı bir vizyon sunuyor. Gereksiz yapaylıklardan arındırılmış bu incelikli eserden hem etkileniyor hem de keyif alıyoruz... Tiyatronun en saf hâli!

Doğu’daki tüm toplama kamplarını yaşamış kör bir ihtiyar; bizi Şark Ekspresi nostaljisi, bir Amerikan askerî üssünün ticareti ve pezevenkliği, yaşamasına engel olan tüm sınırlara işeme arzusu; Batı ambalajının Duvar’ın yıkılmasındaki ideolojik önemi ve her seferinde başarısız olan bir doktora öğrencisinin hayal ettiği devrimci “akışkan halk” kavramını birleştiren bir post komünist envantere götürüyor...

Bu tuhaf ama gerçekçi kişilikler bizi hem baştan çıkarıyor hem de biraz şaşırtıyor. “Yerinde” yolculuk başlıyor! Altında komedi yatan, incelikle yazılmış oyun, sürgün ve daha iyi bir gelecek umudu hakkındaki varoluşsal veya sosyopolitik hikâyeler arasında gidip geliyor. Şark Ekspresi, Batı Ekspresi’ne dönüşüyor: görkemli bir yirminci yüzyıldan kalma bu lüks, masalsı tren – en azından bazıları için – burada yirmi birinci yüzyıl Avrupa’sının metaforu hâline geliyor.

Batı Ekspresi, İstanbul-Paris arasında sefer yapan bir treni, geçen yüzyılın Avrupalı soyluları ve ünlüleri tarafından kullanılan lüks bir tren olan ünlü Şark Ekspresi’ni konu alan kısa öykülerin iç içe geçmesinden oluşuyor. Balkanlar’ı ve onun halklar mozaiğini ve atalardan kalma rekabetleri aşan bir tren.

Tüm Doğuluların yurtdışına, Batı’ya gitme arzusu ve ekonomik ihtiyacı var: İtalya’ya, Fransa’ya, Almanya’ya göç ettiler ve etmeye de devam ediyorlar...

Onlar bir halkın sinekdoku, yani bütünün bir parçası gibilerdi, tıpkı Batı Ekspresi’nin onların arzularının metaforu olması gibi. Bavullarından, komik ve iyi hazırlanmış karakterleri canlandırmak için ucuz nesneler çıkaracaklar.

Sahneler mizah dolu, Doğu’nun aşındırıcı mizahı, ama onu diğerlerinden ayıran bir yaşama sevinci ve katartik yöntemle oluşturulmuş iyi mizah. Daha mecazi bir ifadeyle, gurbetçiler tarafından inşa edilen ve sahipleri Batı’da yaşadığı için hiçbir zaman bitirilemeyecek ya da içinde yaşanamayacak, boşluklarla ve hiçliklerle dolu üç evin ruhlarıdır. Köyün yaşlı kadınları, boşluğun hâlâ boş olduğunu ve kimsenin bir şey çalmadığını görmek için zaman zaman onları ziyaret ediyor.

Acı çekmekten bahseden canlı oyuncular tarafından sahnelenen hafif yürekli, komik ve şiirsel bir masal, ama birçok konuşmadan da daha anlamlı. En saf hâliyle tiyatro, Vişniec tarafından uygun bir şekilde vurgulanarak sizi Balkanlar’ın tedirgin edici atmosferinde bir yolculuğa çıkarıyor.

Bu oyun, Doğu’daki komünist ütopyanın yerini alan dizginlenemez kapitalizme çok berrak bir bakış atıyor. Avrupa’yı dolaşan Şark Ekspresi’nin sembolizmi ve imgeleri aracılığıyla Matei Vişniec, başka yerlerde çalışmak için ülkelerini terk etmek zorunda kalan kadın ve erkeklerden, duygusallıktan uzak ama bolca duygu yüklü büyük bir insanlıkla ve derinlikle bahsediyor.

 

Sahnelendiği Tiyatrolar

Tatbikat Sahnesi, İstanbul & Ankara (2024-2025)

 

 

 

 

Yapıt Hakkında

Yazar : Matei Vișniec

Çevirmen : Burak Üzen

Tür : Trajikomik

Bölüm : 11 Sahne

Oyuncu Bilgisi : 2 E - 1 K (Değişebilen roller)

Oyun Arşivi Kategorisine Geri Dön