Kelleci Memet

Yapıt Hakkında

Onaltı yaşlarında Kelleci Memet, Çankırı’nın Virankale köyünden, Birinci Dünya Savaşı’nda döğüşmüş, esir düşmüş, kurtulup döndükten sonra köyüne korucu olmuş, şimdi kocadığı için o işten de çıkarılmış Rifat Ağa’nın oğludur. Aile fakir olduğu için, köyün varlıklılarından Osman Ağa’nın yanında hizmetkârlık etmektedir Kelleci. Tuz mağarasında bekçilik ederken hırsızlar tarafından yaralanıp kolu kesilen Osman Ağa’yı, genç ve ateşli ikinci karısı Ümmühan beğenmez olur. Ağa’nın ölmüş ilk karısından oğlu Yusuf’tadır Ümmühan’ın gözü. Ümmühan’ın ilk kocasından doğma kızı Cemile’yi de Kelleci sevmekte, Ümmühan da Cemile’yi Kelleci’ye vermek istemektedir. Fakat Osman Ağa’nın, Cemile’yi, yeğeni Süleyman’a vermekten yana olduğunu işitmesi ve Ümmühan’ın kışkırtmaları, Kelleci’nin, Osman Ağa’ya kin duymasına yol açar. Ağa ölmezse kızı alamayacağına kanaat getiren Kelleci, onu öldürmeyi düşünmezse de, Osman Ağa ile kömür yerine kömür yakmaya gittikleri bir gün, korktuğuna uğrar; Osman Ağa, dala asılı tüfeğini vermesini söylemiş, Kelleci’nin uzattığı silâhın kendiliğinden ve ansızın patlamasıyla ölmüştür. Kelleci Çankırı cezaevinde altı yıla hüküm giyer. Orada
gazeteci Selim Bey, birkaç yıl köy okulunda okumuş, fakat okuduklarını unutmuş Kelleci’ye tekrar okuma yazma öğretir. Kelleci, 1940 yılının 30 Ağustosunda hapishaneye, kendisini görmeye gelmiş babasıyla küçük halasından, sevdiği Cemile’nin Yusuf’la evlendiğini öğrenir. Hemen o akşam, cezaevinden kaçarsa da, tekrar yakalanması bir an meselesidir.

Ürünleri biçilmiş, kaldırılmış buğday, arpa tarlalarında, bağlarda dökülmüş veya kalmış, artık başakları toplayan, köy yoksul ve topraksızlarına Kelleci (veya; başakçı) denir. Memet’in lakabı, anasının babasının bu yoksulluğundan geliyor. Üç bölümlük romanın birinci bölümünde Çankırı cezaevi tutuklu ve ziyaretçilerinin geçmişlerine ait değişik olaylar, ikinci ve üçüncü bölümlerde ise Kelleci anlatılır ve eser, böylece, başlangıçta cezaevinin, bitişte Kelleci Memet’in romanı olur.

Kaynak: Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü / Behçet Necatigil